Υπάρχουν άρθρα και λεπτομέρειες στη Συνθήκη της Λωζάνης, που η Ελλάδα θα μπορούσε να αξιοποιήσει απέναντι στις αυθαίρετες τουρκικές απαιτήσεις και την πολιτική του Ερντογάν να «γκριζάρει» μεγάλες θαλάσσιες περιοχές
Δεν αποτελεί μυστικό πως η νέο-οθωμανική Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν, επιδιώκει την πλήρη ανατροπή της Συνθήκης της Λωζάνης και το συνοριακό status quo που έχει καθορίσει -κυρίως- με την Ελλάδα, τα τελευταία 97 χρόνια. Στο πλαίσιο αυτό, μεθοδικά η Άγκυρα επιχειρεί να «γκριζάρει» μεγάλες θαλάσσιες περιοχές του Αιγαίου, κάνοντας «σημαία» τον περιβόητο «Εθνικό Όρκο» του 1920 και εσχάτως το αφήγημα περί «Γαλάζιας Πατρίδας», αλλά και την αποστρατικοποίηση των νησιών. Ωστόσο υπάρχουν άρθρα και λεπτομέρειες στη Συνθήκη της Λωζάνης, που η Ελλάδα θα μπορούσε να αξιοποιήσει απέναντι στις αυθαίρετες τουρκικές απαιτήσεις.
«Η ανατροπή της Συνθήκης της Λωζάνης, είναι μόνιμος στόχος του Ερντογάν, με χρονικό ορίζοντα το 2023 που συμπληρώνονται 100 χρόνια από την υπογραφή της. Το έχει δηλώσει ξεκάθαρα, πολλές φορές έως σήμερα, ακόμη και μέσα στο σπίτι μας το 2017 όταν επισκέφθηκε επίσημα την Αθήνα» λέει στο ΘΕΜΑ ο βουλευτής της Ν.Δ. και αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο κ.Άγγελος Συρίγος, επισημαίνοντας πως πολλοί στη χώρα μας, παρέβλεψαν εσκεμμένα τις δηλώσεις και κινήσεις του Τούρκου προέδρου, προσδίδοντας σε αυτές «γραφικό» χαρακτήρα.
Ωστόσο οι εξελίξεις αποδεικνύουν πως, και μετά την επαναλειτουργία της Αγίας Σοφίας ως μουσουλμανικού τεμένους, πως ο Ερντογάν έχει διαβεί τον Ρουβίκωνα, στοχεύοντας στην ανατροπή της Λωζάνης και στην πλήρη αποδόμηση της κεμαλικής κληρονομιάς της Τουρκίας, φαντάζοντας τον εαυτό του ακόμη και ως νέο … χαλίφη. «Η Συνθήκη της Λωζάνης, ορίζει και τα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία. Σήμερα η Τουρκία κατέχει τμήμα της χώρας» λέει με νόημα ο κ.Συρίγος.
Οι έντονες αναφορές του Τούρκου προέδρου και αξιωματούχων της κυβέρνησής του στον «Εθνικό Όρκο» του 1920, που μιλούσε για τουρκικά σύνορα μέσα στα οποία περιλαμβάνονται τα νησιά του βορείου Αιγαίου και τα Δωδεκάνησα, η δυτική Θράκη μέχρι τον Νέστο ποταμό, η Κύπρος κ.ά., καθώς και το τελευταίο αφήγημα περί «Γαλάζιας Πατρίδας» μαρτυρούν απόλυτα πως οι επεκτατικοί σχεδιασμοί της Τουρκίας σε Αιγαίο Πέλαγος και Μεσόγειο έχουν μπει σε πλήρη εφαρμογή, θυμίζοντας «μία στο καρφί και μία στο πέταλο», όπως συνέβη με το Ορούτς Ρέις που μπορεί τελικά να μην προσέγγισε την ελληνική υφαλοκρηπίδα, ωστόσο την ίδια ώρα το Μπαρμπαρόζ έπλεε αυθαίρετα και παράνομα για έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ.
Αν και αλλεργικός σε κάθε τι που παραπέμπει στο κεμαλικό καθεστώς και στην κληρονομιά του, ο Τούρκος πρόεδρος συνεχίζει την πολιτική «γκριζαρίσματος» του Αιγαίου Πελάγους, που ξεκίνησαν το 1996 οι Κεμαλιστές. Το τελευταίο διάστημα όλο και περισσότερο, γίνεται λόγος για υποτιθέμενα νησιά, νησίδες και βραχονησίδες αμφισβητούμενης ελληνικής κυριαρχίας, που συμπεριλαμβάνονται στην περιβόητη λίστα EGAYDAAK, αρκτικόλεξο της φράσης «Egemenligi Anlasmalarla Yunanistan’a Devredilmemis Ada Adacιkve Kayalιklar», δηλαδή «νησιά, νησίδες και βραχονησίδες των οποίων η κυριότητα δεν παραχωρήθηκε στην Ελλάδα με διεθνείς συμφωνίες και συνθήκες». Με βάση όσα έχουν γίνει γνωστά, η λίστα αυτή περιλαμβάνει 152 νησιά, νησίδες και βραχονησίδες του Αιγαίου και Κρητικού Πελάγους, που η Τουρκία επιδιώκει να «γκριζάρει» στο πλαίσιο των νέο-οθωμανικών σχεδιασμών του προέδρου Ερντογάν.
Οι τουρκικές «γκρίζες» ζώνες
Το σημερινό συνοριακό status quo στο Αιγαίο Πέλαγος, έχει ρυθμιστεί από τις συνθήκες Ειρήνης της Λωζάνης (1923) και των Παρισίων (1947), με παράλληλη ισχύ των ιταλοτουρκικών συμφωνιών του 1932, όταν τα Δωδεκάνησα ήταν ιταλική κτήση.
Σύμφωνα με τα άρθρα 6, 12 και 16 της Συνθήκης της Λωζάνης, στην Τουρκία επιδικάστηκαν νησιά, νησίδες, βραχονησίδες που βρίσκονται εντός τριών μιλίων (4.827 μ.) από τα τουρκικά παράλια καθώς και τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος. Ότι απέχει πέραν της απόστασης αυτής, ρητά δεν ανήκει στη γειτονική χώρα. Έτσι ουσιαστικά καθορίζονται τα θαλάσσια σύνορα στο Β.Α. Αιγαίο Πέλαγος. Όσον αφορά την περιοχή των Δωδεκανήσων ισχύει η οριοθετική γραμμή του 1932, βάση των ιταλοτουρκικών συμφωνιών. «Οι συνθήκες με τις οποίες καθορίστηκαν τα σύνορα στο Αιγαίο Πέλαγος, είναι ξεκάθαρες. Ωστόσο ο Ερντογάν επιχειρεί να τις ξαναερμηνεύσει, σύμφωνα με όσα ο ίδιος θέλει, επιδιώκει και έχει κατά νου» λέει ο βουλευτής της Ν.Δ. και καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, σημειώνοντας πως προσπαθεί να το επιβάλλει ενίοτε και υπό την απειλή χρήσης ισχύος.
Ωστόσο και η Ελλάδα, όπως λέει ο κ.Συρίγος, με «όπλο» τη Συνθήκη της Λωζάνης και η Ελλάδα θα μπορούσε να θέσει θέμα «γκρίζων ζωνών» για την Τουρκία στο Αιγαίο Πέλαγος, μια η γειτονική χώρα κατέχει νησίδες και βραχονησίδες που βρίσκονται δυτικά των τριών μιλίων -όπως ορίζει ρητά η Συνθήκη της Λωζάνης τα σύνορα ουσιαστικά ανάμεσα στις δύο χώρες, στην είσοδο των Δαρδανελίων, στον κόλπο του Αδραμυττίου απέναντι από τη Λέσβο.
«Στη Συνθήκη της Λωζάννης αναφέρεται στο άρθρο 12 ότι επιβεβαιώνεται η ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Βορείου Αιγαίου «εκτός της Ιμβρου, Τενέδου και των Λαγουσών νήσων (Μαυρυών)». Στο άρθρο 14 αναφέρεται ότι «αι νήσοι Ιμβρος και Τένεδος, παραμένουσαι υπό την τουρκικήν κυριαρχίαν». Δεν υπάρχει, όμως, οποιαδήποτε αναφορά περί κυριαρχίας στις Μαυρειές νήσους, οι οποίες βρίσκονται πέραν των τριών μιλίων από τις τουρκικές ακτές. Επομένως, οι Μαυρειές δεν ανήκουν ούτε στην Ελλάδα αλλά ούτε και στην Τουρκία. Είναι μια κατά κυριολεξίαν γκρίζα ζώνη» αναφέρει ο κ.Συρίγος, επισημαίνοντας πως εκτός των τριών μιλίων από τις τουρκικές ακτές βρίσκονται αρκετά νησιά στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Μοσχονησίων, στον κόλπο του Αδραμυττίου έναντι της Λέσβου. «Πρόκειται για τα νησάκια Δασκαλειό ή Κοκκινονήσι, Λιός, Καλαμόπουλο, Γιαλονήσι, Πύργος, Αδιάβατος, Ουλιά, Κάλαμος καθώς και για πέντε ανώνυμους βράχους. Άλλοι τρεις ανώνυμοι βράχοι βρίσκονται πέραν των τριών μιλίων ανάμεσα στις Οινούσσες της Χίου και στη χερσόνησο της Ερυθραίας».
Ο Ελληνισμός της Πόλης, της Ίμβρου και της Τενέδου
Υπάρχουν και άλλες βασικές υποχρεώσεις της Τουρκίας, που απορρέουν από τη Συνθήκη της Λωζάνης, που η Αθήνα θα μπορούσε να θέσει στο τραπέζι στο πλαίσιο του διπλωματικού μπρα ντε φερ, όπως τα δικαιώματα της ελληνικής μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη, την Ίμβρο και την Τενέδο. Ο πληθυσμός αυτός, μαζί με τους μουσουλμάνους της Θράκης, εξαιρέθηκαν το 1923 της ανταλλαγής πληθυσμού.
Αν και αρχικά θεωρούνταν μια ισορροπημένη απόφαση, τα γεγονότα και οι αριθμοί μαρτυρούν την τραγική συρρίκνωση του ελληνικού στοιχείου στην Τουρκία τα χρόνια που ακολούθησα. Έτσι εξαιτίας των τουρκικών μεθοδεύσεων, από τους 130.000 Έλληνες μειονοτικούς του 1923, ο αριθμός του ελληνικού στοιχείου σήμερα δεν ξεπερνάει τις 3.500. Είναι χαρακτηριστικό πως το 1960 στην Ίμβρο ζούσαν 5.500 Έλληνες και 300 Τούρκοι. Σήμερα από τους 9.500 περίπου κατοίκους, λιγότεροι από 400 είναι Έλληνες. «Σύμφωνα με το άρθρο 14 της Συνθήκης της Λωζάνης, η Τουρκία υποχρεωνόταν ρητά στο σεβασμό πλήρους αυτοδιοίκησης στα νησιά Ίμβρο και Τένεδο, των οποίων ο πληθυσμός ήταν ελληνικός σε ποσοστό που ξεπερνούσε το 90%» τονίζει ο κ.Συρίγος.
Περί αποστρατιωτικοποίησης
Για την ιστορία, τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος παραχωρήθηκαν στην Τουρκία -αν και με ελληνικό πληθυσμό στο σύνολό τους- επειδή βρίσκονταν στην είσοδο των Στενών των Δαρδανελίων. Η Συνθήκη της Λωζάνης προέβλεπε την πλήρη αποστρατικοποίηση τους, μαζί με Λήμνο και Σαμοθράκη. Το 1936 με τη Συνθήκη του Μοντρε, η Τουρκία πέτυχε ν’ αλλάξει το καθεστώς των Στενών, προχωρώντας στον άμεσο επανεξοπλίσμό τους. Σε παρόμοια κίνηση προχώρησε και η Ελλάδα, σε Λήμνο και Σαμοθράκη.
«Στη Σύμβαση του Μοντρέ, αναφέρεται ρητά ότι επιτρέπεται ο άμεσος επανεξοπλισμός της ζώνης των Στενών, χωρίς όμως να γίνεται ονομαστική αναφορά σε κανένα νησί, ελληνικό ή τουρκικό. Η Τουρκία, προχώρησε άμεσα στην οχύρωση της Ίμβρου και της Τενέδου και χαρακτήρισε τα δύο αυτά νησιά επιτηρούμενες ζώνες. Σ’ ανάλογη κίνηση προχώρησε και η Ελλάδα σε Λήμνο και Σαμοθράκη, λαμβάνοντας μάλιστα και τα εύσημα Τούρκων αξιωματούχων της εποχής» σημειώνει ο κ.Συρίγος, επισημαίνοντας πως η τουρκική απαίτηση για αποστρατικοποίηση των δύο ελληνικών νησιών του Β.Α. Αιγαίου, με βάση όσα ορίζει η Συνθήκη της Λωζάνης, αποτελεί αυθαίρετη ερμηνεία, από τη στιγμή που είναι σε ισχύ η Συνθήκη του Μοντρέ με την οποία στρατιωτικοποιήθηκαν τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος από τους γείτονες.
