Η αγία μεγαλομάρτυς Αναστασία, η φαρμακολύτρια, ζούσε στη Ρώμη επί Διοκλητιανού και καταγόταν από πλούσια οικογένεια. Η Αναστασία διακρινόταν για την ομορφιά του σώματος, τη μόρφωση, το άμεμπτο ήθος και τη σωφροσύνη της. Ο πατέρας της ήταν ειδωλολάτρης ,Ρωμαίος πατρίκιος, Πραιτεξτάτος ονομαζόμενος και ή μητέρα της Φαύστα.Τη χριστιανική πίστη διδάχτηκε από τη μητέρα της και το θεόπνευστο διδάσκαλό της, το Χρυσογόνο. Παρά τη θέλησή της παντρεύτηκε τον Πούπλιο, άντρα άσωτο και ασεβή.Αυτός ήταν φανατικός ειδωλολάτρης και μισούσε θανάσιμα τους χριστιανούς. Η Αναστασία, όμως, όχι.Γι’ αυτό και δεν άργησε να δεχθεί το άγιο Βάπτισμα και να γίνει χριστιανή.
Μετά το βάπτισμά της περιερχόταν κρυφά τα σπίτια των φτωχών και παρείχε οικονομική ενίσχυση Εβαζε φτωχά ρούχα και πήγαινε στις φυλακές, οπού έδινε τροφές και χρήματα στους φυλακισμένους χριστιανούς μάρτυρες. Φρόντιζε τις πληγές τους, τους ελευθέρωνε από τα δεσμά τους. «Εντεύθεν, κρυφίως περιερχομένη τας οικίας των πτωχών και τας φυλακάς των του Χριστού μαρτύρων και προσφέρουσα αυτοίς τα επιτήδια, σπογγίζουσα αυτών τας πληγάς, λύουσα αυτούς των δεσμών και τας οδύνας αυτών θεραπεύουσα, επωνομάσθη εκ τούτου φαρμακολύτρια».
Ο δάσκαλος της Χρυσόγονος της έμαθε τον τρόπο. Μάζευε τα άνθη συγκεκριμένων φυτών, τα έβραζε, τοποθετούσε το απόσταγμα σε φιαλίδια, και με τις κατάλληλες αναλογίες κάθε φορά, κατάφερνε να γιατρεύει αρρώστους. Η πεποίθηση ότι πολλές αρρώστιες και προβλήματα έχουν την αιτία τους στη μαγεία, ξόρκια και μαγγανείες, της έδωσε το προσωνύμιο Φαρμακολύτρια. Αρχικά η λέξη φαρμακός σήμαινε μάγος και όχι φαρμακοποιός.
Ιδιαίτερη φροντίδα έδειχνε η Αναστασία στην ενίσχυση του φρονήματος των υποψηφίων μαρτύρων της πίστεως και στην περισυλλογή και ταφή των λειψάνων τους. Αξιώθηκε από το Θεό να εμψυχώσει και ετοιμάσει για το μαρτύριο τις αδελφές Αγάπη, Χιονία και Ειρήνη (μνήμη τους 16 Απριλίου) και τα λείψανά τους τα ενταφίασε με την πρέπουσα ευλάβεια ενώ ευχήθηκε να τις ακολουθήσει στο μαρτύριο
Όταν έμαθε αυτό ο σύζυγός της, εξοργισμένος της είπε ότι, αν δεν αλλάξει το χριστιανικό της φρόνημα, θα γίνει ο χειρότερος εχθρός της. Αρχικά προσπάθησε να την μεταπείσει με συμβουλές. όμως, η Αναστασία παρέμενε ακλόνητη στην πίστη της ακόμα και όταν την κακοποίησε.
Η Αναστασία, χωρίς να ταραχτεί, απάντησε στο σύζυγό της ότι αυτά που λέει δεν την εκπλήσσουν, ούτε τη φοβίζουν. Διότι ο ίδιος ο Κύριος Ιησούς Χριστός ενημέρωσε τους αγωνιζόμενους πιστούς Του ότι:«Εχθροί του ανθρώπου οι οικιακοί αυτού» (Ματθ. ι΄ 36). Δηλαδή, εχθροί του πιστού ανθρώπου θα είναι οι άνθρωποι του σπιτιού του, που δε θα δεχθούν το Ευαγγέλιο, το οποίο φέρνει την αληθινή και ουράνια ειρήνη.
Το μαρτύριό της πέρασε από πολλά στάδια: ανάκριση, υποσχέσεις, απειλές, αλλά η αγία τα αντιμετώπισε με παρρησία και καρτερία. Ο ιερέας των ειδώλων, που προσπάθησε να την αποσπάσει από την πίστη της, χτυπήθηκε από θεόσταλτη πληγή χάνοντας το φως του. Τότε ο Ποπλίων χωρίς δισταγμό την κατήγγειλε στο Διοκλητιανό. Αυτός τη φυλάκισε και κατόπιν την εξόρισε σε ένα νησί, όπου υπέστη μαρτυρικό θάνατο μέσα στη φωτιά το έτος 290.
Το λείψανο της αγίας το πήρε μια γυναίκα αρχόντισσα που λεγόταν Απολλωνία,αφου χρηιμοποίησε τη γνωριμία της με τη σύζυγο του επάρχου.Ενεταφίασε το σώμα της στον κήπο της,όπου αργότερα έκτισε και ναό προς τιμή της.
Στα χρόνια του βυζαντινού αυτοκράτορα Λέοντος Α’ τα λείψανά της μετακομίστηκαν στην Κων/πολη, ενώ στη Ρώμη αφιερώθηκε στη μνήμη της ήδη από τον 4ο μ.Χ. αιώνα παλαιά βασιλική (ναός). Σημερα μέρη των ιερών λειψάνων της αγίας,η κάρα της αγίας και μέρος απο το δεξιό της πόδι βρίσκονται στην Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας στην Χαλκιδική. Η Εκκλησία τιμά τη μνήμη της στις 22 Δεκεμβρίου.
Αναστασία είναι ένα γυναικείο όνομα, που σημαίνει «αυτή που θα αναστηθεί».
I. M. Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας
Λίγα λόγια για το μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας που βρίσκεται στην Χαλκιδική .
Η Μονή Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας κατά την παράδοση ιδρύθηκε από την αυτοκράτειρα Θεοφανώ, σύζυγο του Λέοντα ΣΤ’ Σοφού, το 888 μ.Χ. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες για την ύπαρξη μονής κατά τα βυζαντινά χρόνια. Στις αρχές του του 16ου αιώνα ,το 1522 ο Άγιος Θεωνάς, μετέπειτα μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, με τη συνοδεία του, προερχόμενοι από το Άγιον Όρος επανίδρυσε το μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας, ανακαινίζοντας εκ βάθρων ένα παλαιότερο μονύδριο, το οποίο η παράδοση ανάγει στα τέλη του 8ου αιώνα. Το καθολικό της μονής ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο και ανάγεται στα χρόνια μετά την ανακαίνιση του 1830. Η νότια και δυτική πτέρυγα αποτελούν μέρος των κτηριακών εγκαταστάσεων του 16ου αι. Το μοναστήρι, που βρισκόταν σε ακμή κατά τη διάρκεια του 16ου και του 17ου αιώνα, έχοντας πολλά μετόχια και κτήματα στην Θεσσαλονίκη, Χαλκιδική, Βλαχία και Ρωσία και μεγάλο αριθμό μοναχών, υπέστη πολλά δεινά στην Επανάσταση του 1821 και το κτιριακό συγκρότημά του πυρπολήθηκε απο τους Οθωμανούς.. Στα χρόνια που ακολούθησαν ανοικοδομήθηκε σταδιακά, έτσι ώστε όλα τα σημερινά κτίσματά του χρονολογούνται στον 19ο άιώνα. Η ανακαίνισή της άρχισε, μαζί με αυτήν του καθολικού, γύρω στα 1830. Στη μονή ανήκει και το εξωκκλήσιο των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίττης, το οποίο ιστορήθηκε από Γαλατσιάνους ζωγράφους το 19ο αιώνα, και αποτελεί ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα δείγματα μεταβυζαντινής ζωγραφικής στο χώρο της Χαλκιδικής.
Από το 1921 μέχρι το 1971 λειτούργησε στο μοναστήρι εκκλησιαστική σχολή, της οποίας το κτίριο δεσπόζει στον χώρο της μονής. Η μονή ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και είναι σταυροπηγιακή (απο την στερέωση σταυρού σταλμένου απο τον Πατριάρχη στα θεμέλια σαν ένδειξη της δικαιοδοσίας του).
