Αρχαιολόγοι κατά τη διάρκεια ανασκαφών στην Τούμπα Θεσσαλονίκης, ανακάλυψαν ένα περιδέραιο σε κτήριο της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, το οποίο χρονολογείται γύρω στο 1200 π.Χ.
Η περισυλλογή μαλακίων και η αλίευση στα θαλάσσια και εκβολικά οικοσυστήματα υπήρξε επίσης σταθερή καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του οικισμού, ενώ εντατικοποιήθηκε κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού.
Όπως αναφέρει το voria.gr, την περίοδο εκείνη στον οικισμό της Τούμπας ζούσαν εύποροι ψαράδες, κτηνοτρόφοι, αγρότες αλλά και όμορφες κοπέλες. Οι γυναίκες απασχολούνταν με το νοικοκυριό κα την ανατροφή των παιδιών τους ωστόσο έβρισκαν χρόνο για να ασχοληθούν και την δημιουργία κοσμημάτων ώστε να στολίζονται.
Μία από αυτές, άγνωστο πότε, άγνωστο ποια και άγνωστο πώς έφτιαξε ένα εντυπωσιακό περιδέραιο με όστρεα (κοχύλια) που μάζεψε από την ακτή του Θερμαϊκού κόλπου, η οποία τότε ήταν σε απόσταση 1,5 χιλιομέτρου και η βόλτα εκεί πιθανόν αποτελούσε αγαπημένη συνήθεια για τους προϊστορικούς Τουμπαίους.
Το περιδέραιο ήρθε στο φως κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στην Τούμπα Θεσσαλονίκης και ανασύρθηκε από κτήριο της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, χρονολογείται δηλαδή γύρω στο 1200 π.Χ.
Δέκα κατώτερα τμήματα (στοματικά ανοίγματα) θαλάσσιων οστρέων (κοχύλια) και τέσσερις λίθινες χάντρες του περιδέραιου βρέθηκαν κατά χώρα (in situ) για πρώτη φορά σε έναν οικισμό αυτής της εποχής στη Μακεδονία.
«Η μοναδικότητα και η σπανιότητα του ευρήματος έγκειται στο ότι τα κοσμήματα τα βρίσκουμε συνήθως σε ταφές και διασώζονται ακέραια επειδή είναι σε προστατευμένο περιβάλλον.
Κοσμήματα σε κτήρια είναι δύσκολο να σωθούν, καθώς από το πέρασμα των χρόνων και τις αποθέσεις χωμάτων, καταστρέφονται», ανέφερε μιλώντας στο voria.gr ο Στέλιος Ανδρέου, ομότιμος καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ και τέως διευθυντής της Πανεπιστημιακής Ανασκαφής Τούμπας (2006-2019), που ωστόσο παρακολουθεί από κοντά την πορεία τη έρευνα στον σπουδαίο αρχαιολογικό χώρο.
Τα τμήματα οστρέων του περιδέραιου, με ανοιχτό καστανό χρώμα και σκούρα καστανά στίγματα, περισυλλέχθηκαν από την ακτή και ήταν διαβρωμένα και λειασμένα από την έκθεσή τους στο αμμώδες θαλάσσιο περιβάλλον.
Πρόκειται για τοπικά είδη, τα οποία οι προϊστορικοί κάτοικοι γνώριζαν καλά: εννέα από αυτά είναι κεράτια (Cerithium vulgatum) και ένα πορφύρα (Hexaplex trunculus). Το πρώτο ήταν βρώσιμο είδος, ενώ από το δεύτερο παρασκεύαζαν πορφυρή βαφή.
Όπως εξηγεί ο καθηγητής Ανδρέου, τα όστρεα είχαν τρεις πολύ σημαντικές χρήσεις κατά την αρχαιότητα, «αρχικά ήταν βρώσιμα και οι άνθρωποι τα κατανάλωναν για να καλύψουν τις διατροφικές τους ανάγκες, δεύτερον κάποια είδη τα χρησιμοποιούσαν για να παράγουν πορφύρα που αξιοποιούσαν για βαφή και τρίτον αποτελούσαν διακοσμητικά αντικείμενα ή εργαλεία».
Οι λίθινες χάντρες γκρίζου χρώματος στο περιδέραιο είναι φτιαγμένες από ταλκικό σχιστόλιθο, ένα τοπικό πέτρωμα, κοινό στα ρέματα της περιοχής.
Οι φυσικά επίπεδες επιφάνειες του ταλκικού σχιστόλιθου και το γεγονός ότι ήταν αρκετά μαλακός, τον έκαναν κατάλληλο για επεξεργασία και χρήση.
Ο συνδυασμός των διαφορετικών ειδών κοχυλιών για τη δημιουργία του συγκεκριμένου περιδέραιου, έγινε στο πλαίσιο των οικοτεχνικών δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνταν στα νοικοκυριά του οικισμού.
Τα φυσικά διάτρητα τμήματα οστρέων δεν χρειάστηκαν άλλη κατεργασία, ενώ φαίνεται πως είχαν περαστεί σε φυτικό ή δερμάτινο νήμα, γεγονός που τεκμηριώνεται από σχετικά ίχνη φθοράς στις τρύπες, τα οποία είναι ορατά στο μικροσκόπιο.
Ο τεχνίτης ή η τεχνίτρια που το κατασκεύασε με περισσή φροντίδα και προσοχή έδωσε δισκοειδές σχήμα και γυαλιστερή υφή στις λίθινες χάντρες, μετά από την άσκηση τριβής και διάνοιξε τρύπα με μυτερό εργαλείο στο κέντρο της καθεμιάς.
Τι αντιπροσώπευε το περιδέραιο σε συμβολικό επίπεδο;
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ως προσωπικό αντικείμενο, αντικατόπτριζε την αντίληψη της εποχής για την ομορφιά, ενίσχυε την κομψότητα, ήταν στοιχείο δηλωτικό του φύλου, της ηλικίας, αλλά και της θέσης του ατόμου μέσα στην ομάδα.
Κάποια από τα περιδέραια φανέρωναν και τις κοσμολογικές αντιλήψεις της εποχής, λ.χ. πιθανές μεταφυσικές συνδέσεις σχετικά με τις πρώτες ύλες από τις οποίας ήταν φιλοτεχνημένα ή είχαν αποτροπαϊκή χρήση για να διώχνουν μακριά τα κακά πνεύματα.
Το ιδιαίτερο και σπάνιο αυτό περιδέραιο αποτελεί το έκθεμα του Μήνα του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης και βρίσκεται στη μόνιμη έκθεση του Μουσείου «5.000, 15.000, 200.000 χρόνια πριν … Μια έκθεση για τη ζωή στην Προϊστορική Μακεδονία».
Αποτελεί δε, μια αναγνώριση της συστηματικής ανασκαφής στον οικισμό της Τούμπας Θεσσαλονίκης που ξεκίνησε το 1984 και συνεχίζεται ως σήμερα από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης συμπληρώνοντας 40 χρόνια αδιάλειπτης έρευνας.
