Ξεκινούν διερευνητικές επαφές μετά την κρίση του Καστελόριζου, ενώ παράλληλα τρέχουν οι διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών – Η «συζήτηση που θα γίνει με την Τουρκία θα είναι αποκλειστικά για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ», λέει στο ΘΕΜΑ κορυφαίος παράγοντας της κυβέρνησης
Ο επταήμερος πόλεμος νεύρων που ξεκίνησε με την τουρκική NAVTEX της 21ης Ιουλίου για σεισμικές έρευνες από το πλοίο «Oruc Reis» νότια από το Καστελόριζο δεν κατέληξε σε θερμό επεισόδιο μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας. Η έξοδος του ελληνικού στόλου και η ανάπτυξή του στο Αιγαίο, απέναντι σε δεκάδες τουρκικά πολεμικά πλοία που επίσης είχαν βγει από τους ναυστάθμους της Σμύρνης και του Ακσάζ, δεν οδήγησε σε εχθροπραξίες, αλλά στη συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι η Αθήνα είναι διατεθειμένη ακόμη και για στρατιωτική σύγκρουση εάν η Aγκυρα επιχειρήσει να σφετεριστεί ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα.
Eπειτα από τη μεσολάβηση της καγκελαρίου της Γερμανίας Aνγκελα Μέρκελ και τη σημαντική διεθνή κινητοποίηση με σκοπό να «παγώσουν» τα τουρκικά σχέδια για σεισμικές έρευνες σε ελληνική υφαλοκρηπίδα, ο Ταγίπ Ερντογάν απέσυρε τις ναυτικές δυνάμεις του και στη συνέχεια ανακοίνωσε ότι αναβάλλει τις προγραμματιζόμενες εργασίες του «Oruc Reis» με σκοπό να ξεκινήσει διάλογος με την Ελλάδα. Θέλοντας να «πουλήσει» στην τουρκική κοινή γνώμη ότι δεν υπαναχώρησε από τον σχεδιασμό του για έρευνες υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο, ο Ερντογάν έκανε λόγο για αναβολή των εργασιών για διάστημα ενός μηνός προκειμένου να ξεκινήσει η διαδικασία του διαλόγου. «Δεν υπάρχει προθεσμία 30 ημερών, δεν έχουμε δεχτεί κανενός είδους χρονοδιάγραμμα, δεν συζητούμε με τελεσίγραφα», απάντησε ανώτατη διπλωματική πηγή στην Αθήνα με την οποία συνομίλησε το «ΘΕΜΑ».
Η κρίση του Καστελόριζου έδειξε πόσο κοντά έφτασε η Ελλάδα σε μια πολεμική αναμέτρηση με την Τουρκία και πόσο εύκολα η κατάσταση μπορούσε να οδηγηθεί σε κλιμάκωση. Το προηγούμενο δεκαπενθήμερο φάνηκε και πόσο σημαντική είναι η αξία της αποτροπής. Αλλά και ότι πέραν της τεχνητής όξυνσης από τουρκικής πλευράς, που ακόμη και με την έκδοση μιας NAVTEX καταφέρνει να ενεργοποιήσει την ακολουθία που κάνει τις σειρήνες του πολέμου να ηχούν, είμαστε αιχμάλωτοι κάθε τυχαίου συμβάντος.
«Ο διάλογος είναι καλύτερος από τον μη διάλογο. Η συζήτηση που θα γίνει με την Τουρκία θα είναι αποκλειστικά για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης», είπε στο «ΘΕΜΑ» κορυφαίος παράγοντας της κυβέρνησης Μητσοτάκη. «Αλλο οι τακτικές κινήσεις του Ερντογάν κι άλλο η στρατηγική του που δεν αλλάζει, είμαστε βέβαιοι γι’ αυτό», υπενθυμίζει υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Εξωτερικών.
Το ερώτημα είναι πότε θα ξεκινήσει ο διάλογος και ποια μορφή θα έχει. Θα πρόκειται είτε για τις λεγόμενες διερευνητικές επαφές στις οποίες θα συμμετέχουν ανώτατα υπηρεσιακά στελέχη του ελληνικού και του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, είτε για τη διαδικασία πολιτικού διαλόγου ανάμεσα στους γενικούς γραμματείς των δύο υπουργείων Εξωτερικών (η τελευταία συνάντηση του υπηρεσιακού γ.γ. του ΥΠΕΞ πρέσβη Θεμιστοκλή Δεμίρη με τον Τούρκο υφυπουργό Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ έγινε στις 10 Ιανουαρίου του 2020 στην Αγκυρα) ή για τις συνομιλίες μεταξύ αξιωματικών των υπουργείων Αμυνας για τον προσδιορισμό στρατιωτικών Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης – ΜΟΕ (γίνονται δύο φορές τον χρόνο και οι προηγούμενες συζητήσεις διεξήχθησαν τον Φεβρουάριο στην Αθήνα). «Σε αυτό το πλαίσιο εξυπακούεται ότι δεν χωράνε τρίτοι», διευκρινίζει υπηρεσιακό στέλεχος του υπουργείου Εξωτερικών, σχολιάζοντας φήμες ότι ο ελληνοτουρκικός διάλογος θα μπορούσε να γίνει με διαμεσολαβητές. «Ακόμη δεν υπάρχει εικόνα πώς θα μορφοποιηθούν οι συζητήσεις για την επανέναρξη του ελληνοτουρκικού διαλόγου. Εχουν μπαϊράμι, η Πέμπτη ήταν αργία για τους Τούρκους», συνεχίζει η ίδια πηγή, και αναφέρει ότι μια πρώτη συζήτηση μεταξύ της πρέσβεως Ελένης Σουρανή, διπλωματικής συμβούλου του Κυριάκου Μητσοτάκη, και του εκπροσώπου του Ταγίπ Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν, αναμένεται την τρέχουσα εβδομάδα.
«Στις διερευνητικές επαφές συζητούσαμε για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο. Εμείς θέλουμε να είναι μέσα και το Καστελόριζο. Μπορούμε να αλλάξουμε γραμμή έπειτα από τόσα χρόνια;», τονίζει κυβερνητική αξιωματούχος, σημειώνοντας ότι «η διαπραγμάτευση δεν θα είναι ούτε εύκολη, ούτε δύσκολη».
Πώς μπορεί να διασφαλιστεί ο διάλογος
Μέχρι το 2016 είχαν γίνει 60 γύροι διερευνητικών συνομιλιών ανάμεσα στο ελληνικό και το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών με αντικείμενο την επίτευξη ενός συμβιβασμού για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο. Στο πλαίσιο των συζητήσεων είχαν τεθεί και θέματα όπως το εύρος του εθνικού εναέριου χώρου και η έκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης, αφού μετά την οριοθέτηση το δικαίωμα επέκτασης στα 12 ναυτικά μίλια διατηρείται μεν, όμως θα μπορεί να ασκηθεί μόνο πάνω στη δική μας θαλάσσια ζώνη. Πώς όμως μπορεί να διασφαλιστεί ότι ο διάλογος θα έχει περιεχόμενο και δεν θα πρόκειται για παράλληλους μονολόγους; «Η ατζέντα συνομολογείται. Ποτέ δεν πας σε διαπραγμάτευση χωρίς να έχει συμφωνηθεί η ατζέντα. Ο Καλίν ποτέ δεν είπε ότι συζητήσαμε άλλο θέμα. Είπε ότι μπορούμε να λύσουμε όλα τα θέματα με την Ελλάδα μέσω του διαλόγου», τονίζει κυβερνητικό στέλεχος, και προσθέτει: «Ούτε θα πάμε να συζητήσουμε μια ατζέντα με την οποία δεν συμφωνούμε. Δεν δουλεύει έτσι η διπλωματία. Αν θέλει κανείς να γεμίσει την ατζέντα, μπορεί να τη γεμίσει. Εχουμε κι εμείς θέματα να βάλουμε. Επειδή θέλουν οι Τούρκοι; Ας θέλουν!».
«Ακόμη και οι διερευνητικές επαφές δεν είναι αυτή καθ’ αυτή η διαπραγμάτευση», σημειώνει διπλωματικός παράγοντας. Παλαιότερα, όπως είχε αποκαλύψει το «ΘΕΜΑ» στις 5 Ιανουαρίου του 2020, στις διερευνητικές είχε αποφασιστεί να ξεκινήσει διμερής διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας με διάρκεια δύο ετών και στη συνέχεια να αρχίσουν συζητήσεις για έναν χρόνο με σκοπό τη σύναψη συνυποσχετικού ώστε να παραπεμφθούν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης οι διαφορές που θα παρέμεναν αγεφύρωτες έπειτα από τις διετείς απευθείας ελληνοτουρκικές συνομιλίες.
«Και η UNCLOS (σ.σ.: Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας) αυτό πρεσβεύει, ότι αν διμερώς δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε οριοθέτηση πηγαίνουμε σε διεθνές δικαστήριο για όλα τα ανοιχτά θέματα. Ευλόγως τα περισσότερα θα μείνουν ανοιχτά, οπότε θα πάμε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, προοπτική που δεν ενθουσιάζει τους Τούρκους», επισημαίνει κυβερνητικός αξιωματούχος.
«Καμιά φορά υπάρχει φόβος. Δεν πρέπει να υπάρχει κανένας φόβος», διαβεβαιώνει αρμοδίως παράγων που σηκώνει μεγάλο βάρος της ελληνικής προετοιμασίας για τις διαπραγματεύσεις σχετικά με το ερώτημα πολλών μήπως η κυβέρνηση διολισθήσει σε συζητήσεις που θα αποτυπώνουν την τουρκική αναθεωρητική ατζέντα.
Για την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών θα πρέπει να συνεχιστεί η αποκλιμάκωση, κάτι στο οποίο δεν συμβάλλει η έξοδος του τουρκικού ερευνητικού πλοίου «Barbaros».
Η παρέμβαση της Γερμανίας
«Η βασική διαφορά με το παρελθόν είναι ότι οι Ευρωπαίοι καταλαβαίνουν ότι ο Ερντογάν δεν μπορεί να ξεφεύγει διαρκώς», εξηγεί ανώτατος κυβερνητικός παράγοντας, και αναφέρεται στην αποδυνάμωση της τουρκικής λίρας: «Η κρίση στην τουρκική οικονομία είναι πολύ σοβαρή. Ο Ερντογάν δεν γίνεται να δίνει ένα δισ. την ημέρα για να στηρίζει την οικονομία και το νόμισμά του. Οι τσαμπουκάδες που κάνει μπορεί να κοστίσουν περισσότερο σ’ αυτόν παρά σε εμάς».
Αλλος υπηρεσιακός παράγοντας υποστηρίζει ότι με τους ελιγμούς του «ο Ερντογάν παλεύει μήπως σώσει κάτι από την τουριστική περίοδο. Θέλει να κερδίσει από το Βερολίνο την άρση του εμπάργκο για ταξίδια Ευρωπαίων τουριστών στην Τουρκία. Υπάρχει ζημιά και στην οικονομία του από την ένταση». Η ανησυχία της Αγκυρας αφορά στην πιθανότητα επιβολής κυρώσεων στην Τουρκία από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που θα συνεδριάσει στο Βερολίνο στις 27 και 28 Αυγούστου. Για κάποιους η σημαντική γερμανική παρέμβαση για να αποφευχθεί κλιμάκωση και στρατιωτικοποίηση της ελληνοτουρκικής κρίσης έχει και μια άλλη ανάγνωση. «Ηταν προδιαγεγραμμένες οι αντιδράσεις των τρίτων που έστειλαν το μήνυμα: “Κάτσε στο τραπέζι και συζήτησε γιατί δεν έχεις δίκιο σε όλα”», υποστηρίζει έμπειρος διπλωματικός παράγοντας με προϋπηρεσία στον χειρισμό δυσεπίλυτων υποθέσεων. «Σε έναν μήνα, αν δεν αρχίσουν σοβαρές διαπραγματεύσεις για όλα τα ανοιχτά θέματα, ο Ερντογάν θα επιστρέψει και θα μας επιρρίπτουν την ευθύνη ότι δεν επωφεληθήκαμε από τις πιέσεις των τρίτων», προειδοποιεί το ίδιο πρόσωπο. «Ξοδέψαμε ένα κάρο διπλωματικό κεφάλαιο για να πάμε σε μορατόριουμ ενός μηνός», παρατηρεί ιστορικός πολιτικός της αντιπολίτευσης, και ζητά να αναληφθούν πρωτοβουλίες ώστε να μην τρέχει η Ελλάδα πίσω από το «Oruc Reis» ή το «Barbaros». Επισημαίνει μάλιστα τον κίνδυνο να μείνει κενό γράμμα το ελληνικό αίτημα στην Ε.Ε. για επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία από τη στιγμή που θα εξελίσσεται η διαδικασία του διαλόγου.
Οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών με την Αίγυπτο
Η Αθήνα τελεί εν αναμονή της απάντησης του αιγυπτιακού υπουργείου Εξωτερικών για το θέμα της οριοθέτησης ΑΟΖ. «Μέχρι ενός σημείου είχαμε προχωρήσει πάρα πολύ. Θα πρέπει να μας δώσουν κάτι και οι Αιγύπτιοι κάποια στιγμή», αποκαλύπτει παράγοντας με γνώση της ατζέντας των συζητήσεων.
«Τρέχουμε παράλληλα και τις διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών», απαντά κυβερνητικό στέλεχος. Στο ερώτημα ποιο θα είναι το όριο της συμφωνίας που επιδιώκει η Αθήνα με το Κάιρο απαντά: «Ποτέ δεν ετέθη θέμα να πάμε πέρα από τον 28ο μεσημβρινό». Από μια πιθανή συμφωνία για τον προσδιορισμό ΑΟΖ με την Αίγυπτο η ελληνική κυβέρνηση φιλοδοξεί να πετύχει την ακύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου για τις θαλάσσιες ζώνες. Πολιτικός όμως που δεν πρόσκειται στην κυβερνητική πλειοψηφία θέτει κρίσιμα ερωτήματα για τις ελληνοαιγυπτιακές συνομιλίες: «Θα κάνουμε μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο; Οσο καλά κι αν την κάνεις, πάντα θα υπάρχει η εκκρεμότητα της Τουρκίας. Δεν λύνεται αυτό διά της περικυκλώσεως. Θα δεχτούμε περιορισμένη επιρροή της Ρόδου, της Καρπάθου, της Κάσου και τμήματος της Κρήτης;», αναρωτιέται.
Η αποτροπή στην πράξη
Με τις Ενοπλες Δυνάμεις σε πλήρη ετοιμότητα, από το Ορμένιο μέχρι τη Γαύδο και το Καστελόριζο, εστάλη το μήνυμα της αποφασιστικότητας εντός και εκτός των ελληνικών συνόρων, ισχυροποιώντας τις δηλώσεις της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας ότι η Αθήνα δεν θα υποχωρήσει στην τουρκική επιθετικότητα. Οι διπλωματικές επαφές με εταίρους και συμμάχους ίσως να έπεφταν στο κενό αν δεν μετουσιώνονταν στο μήνυμα «ως εδώ» που εκπέμφθηκε από τη στρατιωτική προπαρασκευή. Ακόμη και η Ανγκελα Μέρκελ φημολογείται ότι μετέφερε στον Ταγίπ Ερντογάν την άποψή της ότι «οι Ελληνες δεν αστειεύονται».
Με την αστραπιαία ανάπτυξη του στόλου στο Αιγαίο η ελληνική κυβέρνηση δεν άφησε περιθώρια για αμφίσημη ερμηνεία των προθέσεών της σε περίπτωση που το «Oruc Reis» ξεκινούσε σεισμικές έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Η αντίστοιχη κινητοποίηση των μονάδων του Στρατού Ξηράς στον Εβρο και τα νησιά από κοινού με τη μέγιστη ετοιμότητα των μαχητικών αεροσκαφών της Πολεμικής Αεροπορίας υπήρξε άμεση. Οι Ενοπλες Δυνάμεις συνεχίζουν να βρίσκονται σε εγρήγορση, έτοιμες να αντιμετωπίσουν ξανά τις τουρκικές προκλήσεις. Παραλλήλως επιταχύνεται η προσπάθεια ενίσχυσης του υλικού και των μέσων, με πρώτη προτεραιότητα την αύξηση της διαθεσιμότητας κρίσιμων οπλικών συστημάτων. «Το αξιόμαχο των Ενόπλων Δυνάμεων οφείλουμε να το κρατάμε ψηλά, οφείλουμε όμως και να το χρηματοδοτούμε, ειδικά σε περιόδους όπως αυτές που διανύουμε», υπογράμμισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης μιλώντας στη Βουλή.
